Jak pomóc młodzieży w wyborze ścieżki życiowej?

artykuł opublikowany w: "Mam Dziecko w Szkole" nr 11/2018, s. 11, http://185.33.37.71/eplatforma/wp-content/uploads/2016/11/MamDzieckowSzkole_nr_11_2018.pdf

„Szanowna Pani,

moje dziecko właśnie kończy ostatnią klasę szkoły podstawowej i nie wie co ma robić dalej…. Bardzo proszę o pomoc. Córka nie ma jakichś szczególnych problemów z nauką, ma szereg zainteresowań ale ma trudność z wyborem właściwej drogi. Może Pani jest w stanie jej w jakiś sposób pomóc i jakoś ją ukierunkować…”

Takich listów w swojej karierze zawodowej otrzymałam bardzo wiele. Najczęściej piszą rodzice z prośbą o pomoc dla swojego dziecka. Starsza młodzież czasami pisze sama. Co ma zrobić młody człowiek, który staje przed wyborem drogi życiowej a paleta rozwiązań jest tak szeroka, że trudno nawet zapamiętać wszystkie propozycje?

Warto skorzystać z propozycji, jakie oferuje rynek usług diagnostycznych. Ale należy wybrać świadomie i dobrać narzędzie do konkretnej osoby i konkretnych potrzeb. Testy i diagnozy dostępne na rynku różnią się od siebie między innymi: przeznaczeniem, poziomem analizy, stopniem skomplikowania, długością kwestionariusza, rodzajem raportu końcowego i oczywiście ceną. Wiele z tych testów wypróbowałam na sobie i mam dużo refleksji na ich temat. Natomiast w pracy z młodzieżą wykorzystuję kilka narzędzi, czasami kilka na raz. Każde z nich pokazuje pewien obraz człowieka. Aby uzyskać pełniejszą perspektywę, dobrze jest połączyć różne narzędzia i zbudować wielowymiarowy portret diagnozowanej osoby.

Gdy słyszę młodego człowieka, który opowiadając o siebie zaczyna od słów: „No właściwie, to ja nie wiem co mnie interesuje… bo i to… i to…. i to… ale naprawdę… to nie tak bardzo…” Wtedy dobrze jest rozpocząć pracę od wykorzystania kompleksowego narzędzia, które pokaże głębokie ludzkie pragnienia. W tej roli bardzo dobrze sprawdza się RSMP - Reiss School Motivation Profile® – młodzieżowa wersja stworzonego przez profesora Stevena Reissa profilu motywacyjnego RMP®. Czym jest RSMP®? Jest to test psychometryczny składający się z 104 pytań, który pokazuje mocne strony młodego człowieka. Na 13 skalach opisuje podstawowe potrzeby osoby wraz z natężeniem każdego motywatora. Osoba diagnozowana dostaje kompendium wiedzy o sobie ze szczegółowym opisem w zakresie: władzy, niezależności, ciekawości, uznania, porządku, honoru i pryncypialności, idealizmu, kontaktów społecznych, rodziny, statusu, rewanżu i odwetu, aktywności fizycznej oraz spokoju. Widząc taki profil można precyzyjnie określić, jakie zajęcia, albo jakie warunki pracy będą zgodne z wewnętrznymi potrzebami osoby szukającej swojego miejsca w życiu.  Analiza wyników daje też odpowiedź na następujące pytania:

- Jak ważne jest dla Ciebie wywieranie wpływu na innych?

- Co jest ważniejsze praca zespołowa czy samodzielność?

- Czy ważniejszy jest głód informacji, czy poszukiwanie praktycznych zastosowań?

- Czy boisz się porażki i tego co powiedzą inni?

- Czy ważniejsza jest elastyczność, czy procedura?

- Jaki jest Twój stosunek do zasad?

- Jak bardzo angażujesz się w działania społeczne?

- Na ile w pracy potrzebujesz innych ludzi?

- Jak ważne jest, by zwrócić na siebie uwagę?

- Jak ważne jest dla Ciebie współzawodnictwo?

- Czy ciągła aktywność i bycie w ruchu sprawia Ci przyjemność?

- Jak bardzo jesteś odporny na stres?

W trakcie rozmowy z młodym człowiekiem analizujemy jego pragnienia, zastanawiamy się, które z nich są najistotniejsze i próbujemy określić ramy najbardziej odpowiedniego miejsca pracy, zawodu, zajęcia. Bo osoba ceniąca sobie pracę zespołową, nie lubiąca współzawodnictwa i podejmowania decyzji, szanująca zasady i procedury lepiej sprawdzi się jako kasjer, czy pielęgniarz niż jako sprzedawca i przedsiębiorca.

Dodatkowym atutem RSMP® i prowadzonej w trakcie omówienia rozmowy jest budowanie samoświadomości osoby diagnozowanej. Często towarzyszą temu takie odkrycia: „…jej, to teraz rozumiem, czemu nie mogę dogadać się z siostrą…” - powiedziała Kasia, gdy zrozumiała, że jej starsza siostra ma wysoką potrzebę porządku, a ona sama preferuje elastyczność i spontaniczność.

Ale zdarza się, że analiza RSMP® uwalnia w młodym człowieku przemyślenia i nieokiełznaną ciekawość siebie: „OK. zgadzam się z tym profilem - mówił Tomek - ale to chyba nie jestem cały ja… Przecież ja jestem bardziej skomplikowany…

Takie osoby szukają dalej. A w tych poszukiwaniach warto zastosować inne narzędzie. Ja najczęściej proponuję test Kompas Kariery - Career Direct®, który ukazuje obraz człowieka na czterech płaszczyznach. Po pierwsze bada jego cechy osobowości a dokładnie sześć czynników osobowości: dominacja/uległość, czyli poziom motywacji do kontrolowania sytuacji, ekstrawertyzm/introwertyzm, czyli poziom motywacji do interakcji z innymi, zaangażowanie/zdystansowanie, tj. tendencję do bycia osobą troszczącą się, systematyczność/spontaniczność, czyli poziom motywacji do bycia dokładnym, ryzykujący/ostrożny, tj. tendencję do bycia pionierem oraz  konwencjonalny/innowacyjny, czyli tendencję do sprawnego wymyślania nowych pomysłów. Po drugie Kompas Kariery - Career Direct®,  bada zainteresowania młodego człowieka - te zawodowe i te poza zawodowe. Pokazuje, czym naprawdę dana osoba się interesuje. Po trzecie test ten ukazuje jakie uzdolnienia i predyspozycje a nawet talenty posiada dana osoba. Dzięki analizie można odnaleźć obszary, które będą ewidentnie przewagą tej osoby w przyszłości i po czwarte Kompas Kariery - Career Direct®,  pokazuje, jaka jest hierarchia wartości tejże osoby.

Moim zadaniem jako konsultanta jest sprawdzenie czy na tych czterech płaszczyznach: osobowość – zainteresowania – uzdolnienia – wartości młody człowiek jest spójny: czy jego cechy osobowości wspierają jego zainteresowania? czy jego zainteresowania nie idą na przekór jemu samemu? czy jego uzdolnienia mają pokrycie w zainteresowaniach? (co ciekawe, czasami okazuje się że tak nie jest). Na zakończenie sprawdzam, czy zainteresowania i uzdolnienia młodego człowieka idą w zgodzie z jego wartościami. Bo cóż z tego, że ktoś chce być niezależny i prowadzić samodzielną działalność gospodarczą jeżeli w jego osobowości na plan pierwszy wybija się beztroska a najważniejszymi wartościami są przygoda, ryzyko, wypoczynek i relaks.

Kompas Kariery - Career Direct® ma jeszcze jedną zaletę. Raport powstały po wypełnieniu testu zawiera  bardzo precyzyjne wskazówki co do kierunków dalszej edukacji i dokładnie nazywa również zawody które mogą leżeć w obszarze zainteresowań danej osoby.

Oba narzędzia wspaniale uzupełniają się. Odkrycie głębokich, wewnętrznych potrzeb młodego człowieka i uzupełnienie ich obrazem cech osobowości, zainteresowań, uzdolnień i wartości daje w efekcie ogromny materiał do przemyśleń. Jest wskazówką, co może być interesującym pomysłem na dalszym etapie edukacji i w przyszłym życiu. Najważniejsze jest zadowolenie i ten błysk w oku pojawiający się u młodego, który właśnie coś ciekawego odkrył.

I jeszcze jedno. Praca nad sobą, odkrywanie własnego potencjału nie kończy się z zakończeniem konsultacji. Ta wiedza „pączkuje” i pomaga w tym narzędzie, którym jest Dzienniczek Refleksji. Jest ono integralną częścią diagnozy i obserwacji w czasie. Uczy młodych uważności, obserwacji, umiejętności nazywania i robienia „skoków w głąb siebie” a potem syntezy. Ostatnio po tygodniu od przeprowadzonej konsultacji zadzwoniła do mnie mama i powiedziała: „Pani Aniu, on cały czas myśli o tym, o czym rozmawialiście… To niesamowite. Dziękuję” A ja dziękuję za zaufanie. I życzę młodym ludziom powodzenia.